Zofia z Odrowąż-Pieniążków Skąpska: Dziwne jest serce kobiece... tom 2. Wspomnienia z Pomorza i Hebdowa

Czytelnik, Warszawa 2021.

Zwykłe życie

Zofia z Odrowąż-Pieniążków Skąpska podejmowała się wielu zadań i można by nimi obdzielić kilka osób o energicznym sposobie bycia. Tymczasem znajdowała jeszcze siły na prowadzenie pamiętnika, który po latach doczekał się publikacji i może zainteresować szerokie grono odbiorców, nie tylko z uwagi na powiązania między postaciami i szansę na odkrywanie losów własnych przodków, ale też ze względu na jakość opisów. "Dziwne jest serce kobiece... Tom 2. Wspomnienia z Pomorza i Hebdowa" to tom, który prowadzi od lat 20. XX wieku po końcówkę drugiej wojny światowej. Łatwo się zatem domyślić, że nastąpi polaryzacja tematów - co innego będzie zaprzątać autorkę w czasach pokoju, co innego - gdy przyjdzie ratować rodzinę i chronić się przed niebezpieczeństwami. Jednak Zofia Skąpska niejeden raz zaskoczy czytelników podejściem do rzeczywistości i wyczuleniem na detale.

W tomie mnóstwo jest tematów towarzyskich. Autorka bardzo starannie odnotowuje koligacje rodzinne i znajomości, nie umyka jej żadna sprawa obyczajowa. Jeśli ktoś się w kimś zakocha, ktoś się z kimś żeni albo ktoś się z kimś rozstaje - trafi na karty wspomnień. Podobnie rzecz ma się w przypadku rozmaitych zabaw czy wakacji, wspólnego spędzania czasu, wizyt, rozrywek i kontaktów międzyludzkich. Zofia Skąpska pokazuje, jak organizuje sobie życie codzienne i dlaczego podejmuje konkretne decyzje - często jednak zajmuje się wyliczeniami, opowieściami o tym, co składa się na ową codzienność. Lubi porządkować rzeczywistość, przez zapiski może tego dokonywać. Dzisiaj jej wspomnienia są świetnym źródłem wiedzy na temat dawnej obyczajowości - i przydają się także tym, którzy poszukują specyfiki kolorytu lokalnego. To relacja z czasów, które zostały na wszelkie możliwe sposoby przebadane - ale w wersji "plotkarskiej", lekkiej i pozbawionej analiz politycznych. Dla autorki liczą się zwłaszcza doświadczenia interpersonalne - nawet bez wielkich uczuć, zwyczajne sprawy. Kiedy zaczyna się wojna, Zofia Skąpska relacjonuje kolejne wyzwania i lęki, bardzo szczegółowo opisuje kolejne działania mające na celu zapewnienie ochrony rodzinie - ale zdarza się, że z niewesołych tematów znienacka przeskakuje do normalności i, na przykład, notuje, że jakiemuś dziecku w rodzinie wyrósł pierwszy ząb. Jest w tym tomie familiarność i spokój mimo komplikacji zewnętrznych, jest dbałość o przedstawianie kolejnych członków wielkiej rodziny. Zofia Skąpska każdemu chce poświęcić trochę uwagi, pisze tak, by i czytelnikom stały się bliskie zwyczajne sprawy i tematy. Zaprasza do swojego świata - do świata, który sama sobie ułożyła. Na marginesie przypomina, co zaprząta jej myśli: wprowadza zestaw zajęć, które wymagają uważności i zaangażowania, a jednak nie wpływają na jakość pamiętnika ani na codzienność. Jest ta publikacja dość pouczającym spojrzeniem w obyczajową przeszłość. Świat, który bezpowrotnie przeminął, tutaj zaczyna funkcjonować na nowo. Spodoba się ta książka zwłaszcza czytelnikom nastawionym na zaglądanie do cudzego życia, na relacje międzyludzkie i na elementy codzienności.