Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017.
Obserwacje
Co pewien czas w programach przyrodniczych powraca ten temat, temat mądrości ptaków. W pewien sposób badacze próbują zrekompensować ptakom całe wieki przekonań, że te stworzenia nie są inteligentne – sami też dają się zaskakiwać nietypowym reakcjom świadczącym o umiejętności logicznego myślenia, uczenia się lub kształtowania nowych reakcji. „Geniusz ptaków” to publikacja obszerna i podsumowująca dzisiejszy stan wiedzy na temat różnych obserwowanych gatunków. Jennifer Ackerman wychodzi od zestawu niepochlebnych dla ptaków związków frazeologicznych, odzwierciedlonych w języku przekonań o umysłowej niższości wszystkiego, co ma skrzydła. To dla odbiorców sygnał tego, co zastaną w lekturze: nie tylko relacje ze stanu badań, ale też iście felietonowe zabawy, gawędziarskie i atrakcyjne dla zwykłych czytelników. W „Geniuszu ptaków” autorka tropi najbardziej interesujące i efektowne badania, zachowuje się jak reporter: odwiedza badaczy i rozmawia z nimi o ich pasji, komentuje popularne w internecie nagrania rozbawiające użytkowników a świadczące o mądrości ptaków. Nawiązuje też do umiejętności właściwych dla różnych gatunków, nie zawsze uogólnia – znajduje przykłady gatunków ptaków, w których różne odmiany zamieszkujące jeden teren, prezentują skrajnie odmienne możliwości uczenia się. Z kolei tematy uniwersalne – śpiew ptaków czy umiejętność budowania gniazd – to dowody na szereg niedocenianych do niedawna talentów. Pokazuje zatem autorka to, co naturalne i to, co ptaki wypracowały sobie za sprawą dorobku cywilizacyjnego ludzi.
„Geniusz ptaków” to książka bardzo szczegółowa i z całą naukową podbudową. Autorka nie poprzestaje na rejestrowaniu co ciekawszych obserwacji bądź eksperymentów. Dokłada do tego wiadomości między innymi z biologii – ale potrafi też zachowania ptaków odczytywać przez kontekst umiejętności społecznych, pokazuje relacje z ludzkimi dokonaniami. Sprawdza, jak ptaki posługują się narzędziami, jak wpływają na innych przedstawicieli swojego gatunku. Omawia system uczenia się (a nie prostego naśladownictwa). Zestawia czasami skrajne tezy, twierdzenia, które czekają na udowodnienie. Pyta o to, czy ptaki potrafią się bawić – i czy da się porównać ich stadne zachowania do zwyczajów człowieka (motyw „pogrzebu”). Zajmuje się stereotypami i mitami – w tym kwestią monogamiczności. Analizuje kolejne etapy życia ptaków, przedstawiając szereg dowodów na ich inteligencję. Pisze przy tym, mimo ogromu wiadomości, lekko, a i z wielkim zaangażowaniem. „Geniusz ptaków” to książka naukowa, napisana tak, by przekonać czytelników co do inteligencji ptaków. Wypełniona ciekawostkami i humorystycznymi scenkami, podróżami autorki i relacjami bezpośrednio ze stacji badawczych. Autorka kocha ptaki i potrafi je obserwować, sprawdza się również przy przekładaniu zdobytych informacji na wartki, wartościowy tekst. Kto jest zainteresowany nietypowymi osiągnięciami ptaków, zaskakującymi odkryciami czy potencjałem różnych gatunków, ten koniecznie powinien po „Geniusz ptaków” sięgnąć. Jennifer Ackerman wie, jak zbudować zajmującą relację bez rezygnowania ze szczegółowości czy dokładności w prezentowaniu stanu badań i obserwacji. Po lekturze każdy zacznie uważniej przyglądać się temu, co wyprawiają ptaki, nawet te uznawane za nieciekawe, wszechobecne i zwyczajne. „Geniusz ptaków” to książka genialna.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz