Jon Kabat-Zinn: Praktyka uważności dla początkujących

Czarna Owca, Warszawa 2014.

Medytacje

Skoro dzisiejszy świat charakteryzuje się ciągłym pośpiechem, coraz większą popularnością zaczynają się cieszyć poradniki uczące zwolnienia tempa życia. Żeby jednak trafić do przekonania podążającym za modami, warto połączyć przydatne wskazówki z egzotyką. Taka jest „Praktyka uważności dla początkujących” Jona Kabat-Zinna, drobna publikacja poświęcona praktyce medytacji – a wzbogacona o płytę z medytacjami w formacie mp3 dla tych, którzy chcą przetestować uwagi autora i rozpocząć pracę nad sobą. Cała książka zresztą przygotowana została tak, by zminimalizować wysiłek lekturowy – najbardziej istotne są tu bowiem ćwiczenia medytacyjne, a te należy wykonywać w oderwaniu od zewnętrznych bodźców.

„Praktyka uważności” podzielona została na bardzo krótkie rozdziały. Każdy zajmuje od pół strony do dwóch stron – to objętość, w której mieści się zarysowanie tematu do medytacji. Kabat-Zinn tym razem pozostawia swoim odbiorom refleksje, nie zastępuje ich w pracy nad sobą. Każdy minirozdział rozpoczyna drobnym mottem lub zaznaczoną delikatnie scenką, wskazówką, która kieruje myśli do odpowiedniego tematu. Zwraca się zawsze bezpośrednio do odbiorcy i stara się tak dobierać metafory, by ich odczytanie nie stanowiło żadnego problemu. Zamienia się chwilami w tłumacza sensu i znaczenia praktyk medytacyjnych. Stara się opisać we wtrąceniach zasady działania umysłu, by przyzwyczajać czytelników do sytuacji, w których trudno skupiać uwagę. W ten sposób uczy omijania pułapek i sprawia, że trudniej będzie odrzucać jego porady. Stara się zachęcić do pracy nad sobą przez omawianie kolejnych doznań i sytuacji życiowych. Mówi o ludzkiej uwadze, o świadomości, uczy dyscypliny i odrzucania złych nawyków, sprawdza, jak działa nuda. Przestraja na nowy sposób myślenia.

W swojej książce Kabat-Zinn zamierza również przekonywać do ćwiczenia uważności za sprawą możliwych do osiągnięcia korzyści – między innymi praktyka uważności ma redukować stres, pomagać w uśmierzaniu bólu, pogłębiać koncentrację i spostrzegawczość, wydobywać z systemu uprzedzeń i przekonań zaburzających ogląd sytuacji. Uważność poprawia i zmysłowe odczuwanie. Autor tłumaczy, gdzie szukać inspiracji i jak dopasować sposób bycia do zalecanych przez siebie postaw. Mówiąc krótko: próbuje przekonać odbiorców do zmian we wszystkich dziedzinach egzystencji, choć robi to metodą małych kroków i bez odwoływania się do konkretów – znacznie łatwiej mu analizować nieuchwytne wrażenia niż życiowe sytuacje. Wszelkie interpretacje są już powinnością czytelników, którzy przystąpią do medytacji.

Kabat-Zinn staje się przewodnikiem po praktyce uważności i jednocześnie ma na celu zachęcanie ludzi do korzystania z jego porad. Stąd bierze się retoryczny popis w tekstach, stałe powracanie do raz przedstawionych kwestii, przypominanie ustaleń i podkreślanie tego, co najważniejsze. Autor wybiera prosty styl, którym zamaskuje filozoficzny ton rozważań – tak, by czytelnikom wszystko wydało się oczywiste i łatwe do przyjęcia. To nie jest publikacja otwarta na dyskusję ani przywołująca argumenty dla przeciwników praktyki uważności. Ma ona określony krąg czytelników zainteresowanych tematem – i daje się traktować wyłącznie jako praktyczny poradnik: to nie lektura dla niezdecydowanych. Jednak rzeczywiste porady w klasycznym kształcie pojawią się dopiero w zakończeniu tomu, jako techniczne uwagi dla praktykujących. Być może wysiłek, jaki trzeba podjąć, by przyswoić kolejne podpowiedzi i wyjaśnienia, to rzeczywisty czynnik weryfikujący odbiorców: tylko zdecydowani na medytację zechcą aktywnie uczestniczyć w praktykach i samej lekturze. Jon Kabat-Zinn do nich się zwraca i z nimi zamierza znaleźć wspólny język. „Praktyka uważności dla początkujących” to książka dla odbiorców chcących faktycznie wprowadzić w swoim życiu zmian – a nie dla kierujących się modami lub ciekawością.