Ewa Karwan-Jastrzębska: Agata z placu Słonecznego. Przybycie Agaty

Marginesy, Warszawa 2012.

Siostra Mary

Zwykle w literaturze czwartej, kiedy tylko rodzice znikną z pola widzenia, dzieci zaczynają przeżywać najróżniejsze przygody. Ewa Karwan-Jastrzębska, wpatrzona w Mary Poppins, postanowiła zasugerować maluchom smak przygód. Tak powstał tom „Agata z placu Słonecznego. Przybycie Agaty” – i chociaż niezwykła niania zajmuje tu sporo miejsca i owiana jest aurą tajemniczości, wcale nie musi podbijać serc kilkulatków. Bardziej będzie się bowiem liczyło przejście do nieznanej literackiej krainy – pojawienie się Agaty to tylko pretekst, uzasadnienie dla dziwnych wydarzeń, które mają dopiero nastąpić.

W domu jest pięcioro dzieci. Starsze bliźniaki i młodsze Nieznośne Trojaczki nie mogą wybrać się z rodzicami w podróż na Nową Gwineę – by nie stały się posiłkiem dla ludożerców. To wystarczające wyjaśnienie, by do domu wprowadzić nową opiekunkę, Agatę. Agata wie wszystko, bez trudu rozszyfrowuje sekrety dzieci, umie okiełznać nawet najbardziej rozbrykane kilkulatki, a przy tym jest też surowa i stanowcza jak Mary Poppins. Ewa Karwan-Jastrzębska stara się przywrócić zasady dobrego wychowania dzieci i tęskni wyraźnie za „staroświeckimi” dzisiaj wzorcami, prawdopodobnie stąd czytelne nawiązania do angielskich tradycji literackich – mimo że Agata nie ma szans na wzbudzenie sympatii u małych odbiorców. Jej książkowa poprzedniczka potrafiła wykonywać rozmaite magiczne sztuczki, w porównaniu z nią Agata wypada zwyczajnie, nawet gdy zaskakuje dzieci niekonwencjonalnymi postawami. Dlatego też Karwan-Jastrzębska, poskramiając fantazję, nadaje swojej bohaterce cechy nierzeczywiste, łatwe do wytłumaczenia: do talentów Agaty ma między innymi należeć władanie samurajską bronią. Tym samym nawet do największych racjonalistów dotrze kreacja postaci – i łatwo będzie wykazać, dlaczego dla rodzeństwa Agata staje się obiektem podziwu.

Stosunkowo wolno rozwija się ta książka: od wiadomości o wyjeździe rodziców do rzeczywistego rozstania mija sporo czasu – w którym nie może stać się zbyt wiele dziwnego. Karwan-Jastrzębska proponuje zagadki, ale rozwiązuje je niemal od razu, tak, że mali czytelnicy nie zdążą się nad nimi porządnie zastanowić. Tu najbardziej liczy się aura tajemniczości i możliwość uczestniczenia w zjawiskach nieznanych dorosłym. Autorka powołuje do istnienia krainę wyobraźni, w której dobro musi walczyć ze złem, nie bez pomocy małych bohaterów. Jednym słowem, miksuje w swoim tomie różne literackie schematy i nieco je odświeża, sugerując dzieciom, że mają do czynienia z wielką przygodą dostępną na wyciągnięcie ręki.

Warto zauważyć, że równie ważne jak opisywane doświadczenia okazuje się tło książki. Jest tu potencjał na całą serię przygód, jest obietnica doznań na miarę znajdowania skarbów. Dzieci mieszkają w ogromnym domu i mogą bawić się we wszystkich jego zakamarkach, rodzice są entuzjastami egzotycznych podróży, a wszystkowiedząca niania i jeden z pracowników szkoły to niemal istoty nie z tego świata, źródło zagadek i bodziec do przygód. Karwan-Jastrzębska nie chce maluchów rozleniwiać, bardziej podpowiada, co może się za sprawą oryginalnej opiekunki przytrafić, niż zdradza wszystkie swoje pomysły. Widać u niej też chęć zainteresowania dzieci klasyką literatury czwartej – często wspomina o różnych powieściach, które podobają się całym pokoleniom. Zapewne pod wpływem lektury część odbiorców zechce sięgnąć i po rekomendowane przez autorkę tytuły.