Karolina Pudło, Aleksandra Pęcak: TUS skrojony na miarę

Sensus, Helion, Gliwice 2025.

Grupa

Trening Umiejętności Społecznych – TUS – to rodzaj spotkań, podczas których uczestnicy mogą ćwiczyć reguły życia w społeczeństwie, praktykować w grupie te zachowania, które zwykle sprawiają im problem i wyzwalają sporo stresu. Nieprzypadkowo moda na TUS wkracza na rynek wydawnictw poradnikowych niemal równolegle z obfitością publikacji o ADHD i autyzmie – grupy ludzi neuroatypowych najczęściej potrzebować będą wsparcia w postaci warsztatów lub spotkań w ramach TUS właśnie. Tymczasem coraz częściej z TUS korzystać muszą dzieci i młodzież bez dodatkowych diagnoz, ze zwykłymi problemami w gronie rówieśników – w dodatku wyzwolonymi z różnych powodów. Karolina Pudło i Aleksandra Pęcak chcą przygotować odbiorców na prowadzenie takich kursów – pracę przede wszystkim z młodymi uczestnikami (ale nie tylko z nimi) i działania prowadzące do rzeczywistego poprawienia kompetencji społecznych. Nie jest to zbyt rozbudowana książka, ale nakierowana na praktyczne wskazówki – w rozbudowanym wprowadzeniu autorki tłumaczą, czym jest TUS i jak to zorganizować, jak powinna wyglądać liczebność grupy, kto ma ją prowadzić i czy z pomocą czy bez – a także według jakich scenariuszy. Skrótowo omawiają oczekiwane i pożądane skutki oraz efekty uboczne – zjawiska, które da się zaobserwować podczas zajęć, ale które nie należą do specjalnie wypracowywanych. Co ważne, od początku autorki akcentują, że w ramach TUS trzeba będzie dostosowywać scenariusze każdorazowo do potrzeb i do możliwości grupy – coś, co wydawać by się mogło oczywiste, tutaj zyskuje całe opracowanie. Wiedzą też, że grupy nie tworzą się same i że energia w obrębie takiej grupy będzie wpływać dwukierunkowo na uczestników – dlatego też podpowiadają, jak dobierać uczestników w oparciu o ich deficyty i potrzeby oraz potencjał. Tu łatwo zamknąć się w schematach, dlatego też przydadzą się odpowiednie komentarze przygotowujące na pracę w niedalekiej przyszłości. Żeby wybrać uczestników do treningu, trzeba porozmawiać z ich rodzicami (TUS w tym wypadku dotyczy najmłodszych) i poobserwować głównych zainteresowanych w działaniu – Pudło i Pęcak sugerują, jak to zrobić systemowo. Na TUS najczęściej kieruje uczestników szkolny psycholog – w związku z tym autorki wprowadzają też motyw rozmów z rodzicami i testowanie ich oczekiwań i reakcji.

W przypadku Treningu Umiejętności Społecznych nie sprawdzi się pójście na żywioł i improwizowanie: tu istotnym elementem stają się zasady i możliwości monitorowania postępów – do tego trzeba zaangażować uczestników i ułatwić im funkcjonowanie na nieznanych zajęciach. Autorki zajmują się przedstawianiem znaczenia poszczególnych etapów kursu, podają też przykładowe zabawy i gry, które mogą pomóc w otwarciu uczestników. Kończą swoje opowieści analizą przypadków – co również może funkcjonować jako inspiracja dla czytelników. „TUS skrojony na miarę” to opowieść o tym, jak podejść do konstruowania Treningu Umiejętności Społecznych, żeby był on satysfakcjonujący dla uczestników i dla prowadzących – żeby wykorzystywał potencjał dzieci i młodzieży i żeby naprawiał ich braki czy błędy. Bardzo dobrze wyważają autorki proporcje między przykładami, tabelkami do wypełniania oraz częścią teoretyczną – podsuwają czytelnikom niezbędne wiadomości, prowadzą przez cały system, a do tego wprowadzają drobne tekstowe ilustracje: metody sprawdzone w działaniu. Uprzedzają co do możliwych wyzwań i chcą, żeby Trening Umiejętności Społecznych zawsze był jak najpełniejszym wykorzystaniem możliwości oraz szans.