* * * * * * O tu-czytam
tu-czytam.blogspot.com to strona z recenzjami: portal literacki tworzony w pełni przez jedną osobę i wykorzystujący szablon bloga dla łatwego wprowadzania kolejnych tekstów.

Nie znajdzie się tu polecajek, konkursów, komciów ani podpiętych social mediów, za to codziennie od 2009 roku pojawiają się pełnowymiarowe (minimum 3000 znaków) omówienia książek.

Zapraszam do kontaktu promotorki książek i wydawnictwa.

Zabrania się kopiowania treści strony. Publikowanie fragmentów tekstów możliwe wyłącznie za zgodą autorki i obowiązkowo z podaniem źródła. Kontakt: iza.mikrut@gmail.com

niedziela, 17 maja 2020

Jaroslav Rudiš: Czeski Raj

Książkowe Klimaty, Wrocław 2019.

Życie

Jaroslav Rudiš w niewielkiej powieści „Czeski Raj” przynosi czytelnikom kwintesencję tego, co kojarzy się z czeskim humorem – i dystansem do rzeczywistości. Mijają kolejne pory roku, a w saunie niewiele się zmienia. Sauna to doskonała metafora zwyczajnego życia, przekonująca w wielu aspektach. Polscy czytelnicy docenią też motyw jak z Leśmiana – wiążący się z tym, co za ścianą. Obok powinna być sauna dla kobiet, dobiegają stamtąd co jakiś czas damskie głosy i chichoty. Musi istnieć sposób, żeby tam zajrzeć, kiedy nadejdzie pora. Na razie jednak bohaterowie zastanawiają się nad różnymi przyziemnymi sprawami. W saunie przebywają mężczyźni, którzy dobrze się już znajdą – wiedzą o swoich wadach i przyzwyczajeniach. Nie przełamują jednak pewnej bariery, poza sauną nic by ich nie łączyło. Tutaj, w małej przestrzeni i zmuszeni do dzielenia się refleksjami – mają czas na rozważania o życiu. Nie ma znaczenia pora roku, pewne rzeczy są niezmienne. Jak dyskusja o tym, że sauna to jak świątynia i przed wejściem koniecznie należy wziąć prysznic. I o tym, że tu się można wypocić. Mężczyźni, którzy prowadzą dialog, nie mają nawet imion: są charakteryzowani opisowo, co przydaje się w konstruowaniu niepowtarzalnej narracji. Zwłaszcza że peryfrazy natychmiast definiują bohaterów. Mężczyźni są w różnym wieku i mają różne życiowe doświadczenia, które wpływają na ich aktualne postawy (żona jednego przygotowuje zwłoki do pogrzebu, co zamienia się u niej w natręctwo: zaczepianie ludzi na ulicy i wskazywanie im, co powinni zrobić, żeby poprawić swój wizerunek, inny został wdowcem i cały czas przywołuje myśl o żonie – bez sentymentów, bo nie na nie pora). Dogadują się ze sobą między innymi dzięki unikaniu ckliwych tonów. W saunie obowiązuje ironiczna postawa, dystans do rzeczywistości i udawanie beztroski. Tu faktycznie się odpoczywa, a skoro tak – atmosfera sprzyja filozofowaniu. Szczególnie przy sarkastycznie nastawionych kolegach: tu nie można popadać w rzewne tony, a czas bohaterom nigdy się nie dłuży.

Sytuacja w kolejnych kwartałach wygląda tak samo. Mężczyźni gromadzą się w saunie i prowadzą niekończące się rozmowy. O swoich żonach, o wymarzonych kobietach. O rozmaitych ziemskich drobnych przyjemnościach, jakie mają w swoim zasięgu. O jedzeniu. O polityce i historii. O codzienności. Ale też o sprawach ostatecznych. W końcu to najlepszy czas i miejsce na filozofowanie. Nikt nie przeszkodzi w dokonywaniu analiz, a odpowiednie towarzystwo ułatwia wyciąganie cennych wniosków. Tutaj w akcji nie dzieje się dużo: statyczna scenka i sposób prowadzenia narracji przypominają przedstawienie teatralne. To właściwie gotowy scenariusz sztuki. Cała dynamika mieści się w dialogowych napięciach i w wymianach opinii, w twierdzeniach głoszonych przez bohaterów, a także w narracji. Autor wybiera tu oddawanie głosu bohaterom, sam narrator działa raczej refrenowo: określa mówiącego, czasami zaznacza brak jego reakcji albo ucieczkę od komentarza. Nie wnika w przestrzenie postaci – to każdy z mężczyzn musi nakreślić sobie sam. W efekcie wypada to lakonicznie i dowcipnie, czasami na przekór wygłaszanym treściom. „Czeski Raj” staje się prześmiewczym i gorzkim podsumowaniem sensu życia w oczach zwykłych ludzi. Przeniesienie akcji do sauny odziera opowieści ze złudzeń, ale, co ciekawe, odzwierciedla się także w samym kształcie opowieści. Unika autor ozdobników stylistycznych (wykorzystuje jedynie powtórzenia, bo te podkreślają jeszcze ascezę w opowieści). To literatura, z której sporo można wyczytać. A przy tym książka jest bardzo lakoniczna i krótka, trafnie przedstawia życiowe dylematy bohaterów. „Czeski Raj” przynosi dowcipną opowieść o tym, co dla zwykłych zjadaczy chleba najistotniejsze. Autor ucieka od wielkich słów, ale przekonuje do pomysłów na charakterystykę egzystencji i dylematów.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz