Galaktyka, Łódź 2012.
Ptaki i ludzie
Tim Birkhead w książce „Sekrety ptaków. Fascynujący świat ptasich zmysłów” pokazuje, że nie wystarczy odpowiedzieć na pytanie „czy” – naprawdę dociekliwi badacze powinni też chcieć sprawdzać „jak”, bo dopiero tu kryje się całe mnóstwo ciekawych zjawisk. Birkhead podąża tropem ptasich zmysłów i próbuje zestawić je ze sposobami, w jakie człowiek odbiera świat. Wiele jest elementów nieporównywalnych, ale autor stara się dotrzeć do wspólnych odczuć, czasem przytaczając metody badaczy. Te, chociaż nie zdziwią weterynarzy, dla zwykłych odbiorców mogą być niekiedy szokiem (rozcinanie oczu, by dowiedzieć się, jak przekazują obraz) – ale Birkhead poza wyjaśnianiem, jak funkcjonuje świat ptasich zmysłów, chce też uświadomić czytelnikom, jak doszło do określonych odkryć – pragnie więc zaspokoić ich ciekawość również na płaszczyźnie metody badawczej.
Trzeba zaznaczyć, że autor nie generalizuje – podobieństwa i różnice w działaniu zmysłów przedstawia na przykładach różnych gatunków ptaków, bywa, że celowo wybiera te najciekawsze, by nie zanudzić i nie zniechęcić odbiorców do lektury. Taki tryb wprawdzie zrodzi kolejne pytania i głód wiedzy, ale przypomina też konstrukcję telewizyjnych programów przyrodniczych, w których ciekawostki są niezbędne, by zdobyć i utrzymać uwagę widzów. Poszczególne opowieści brzmią też dosyć atrakcyjnie – z uwagi na malowniczość narracji. Birkhead chętnie odwołuje się do wyobraźni czytelników, stosuje wyraziste porównania i robi wiele, by jego tłumaczenie zapadało w pamięć. Sam zafascynowany jest tematem i swoim entuzjazmem chce zarażać odbiorców – z powodzeniem. Cały czas utrzymuje z nimi kontakt, punktem odniesienia jest dla niego przecież sposób, w jaki postrzegają świat ludzie. Stąd biorą się rozmaite „przeliczniki” czy odniesienia do tego, co znane czytelnikom.
Poza tym, że jest Birkhead uzdolnionym przewodnikiem po świecie ptasich zmysłów, potrafi też zaintrygować samym przebiegiem badań. Ujęcia z innych perspektyw wzbogacają tekst i pozwalają odbiorcom zorientować się, jakie drogi doprowadzały do biologicznych odkryć. Do tego dochodzi jeszcze naturalne a nie pozorowane zaangażowanie autora w temat – skontrastowane z niekiedy bezdusznymi doświadczeniami przeprowadzanymi po to, by poznać i zrozumieć zachowania ptaków. Opisy niektórych doświadczeń będą budziły sprzeciw, a jednak miłośników ptaków ta książka usatysfakcjonuje jako źródło intrygujących faktów i ciekawostek. Tim Birkhead występuje tu nie tylko jako badacz i niezrównany gawędziarz, ale też jako człowiek, który kocha ptaki i je podziwia. To odzwierciedla się w narracji – entuzjastycznej i pełnej szacunku, głębokiej a przy tym lekkiej.
Analizowane tutaj fakty zwykle funkcjonują jako poboczne ciekawostki w popularnonaukowych publikacjach – w „Sekretach ptaków” zostały rozbudowane i przedstawione z różnych stron. Autor opowiada o zmyśle wzroku, słuchu, dotyku, smaku i węchu, do tego dokłada zmysł magnetyczny ptaków oraz rozdział poświęcony uczuciom i emocjom u ptaków. Ale naprawdę przez całą książkę próbuje nawiązywać do uczuć i odczuć ptaków, odczytuje ich zachowania przez pryzmat ludzkich przeżyć, co pozwala odbiorcom lepiej uzmysłowić sobie, jak wiele tajemnic skrywa ptasi świat. Tim Birkhead przyjął najlepszy sposób dotarcia do szerokiej publiczności literackiej – nawiązuje do tego, co dla zwyczajnych odbiorców zachwycające i zagadkowe.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz