Tanya Valko: Arabska żona

Prószyński i S-ka, Warszawa 2010.


Małżeństwo z nierozsądku

To nie jest scenariusz, który mógłby zaskoczyć – raczej wielokrotnie powtarzany, powielany w kolorowych czasopismach schemat – i Tanya Valko wcale nie udaje, że ma do powiedzenia coś oryginalnego i nowego. „Arabska żona” jeden finał ma prosty do przewidzenia, być może dlatego ów finał trafia do prologu. Drugi finał i epilog stanowią ukłon w stronę innej konwencji – i mogą wywołać największy sprzeciw co bardziej wymagających odbiorczyń. Reszta przebiega raczej zgodnie z przypuszczeniami.

Osiemnastoletnia Dorota, szara mysz z niewielkiej mieściny, podczas imprezy urodzinowej poznaje przystojnego Araba. Zakochuje się w nim, zachodzi w ciążę i wychodzi za mąż, walcząc z uprzedzeniami otoczenia i ciągłymi złośliwościami ze strony matki. Przy Ahmedzie czuje się szczęśliwa i rozpieszczana, nawet niepokojące zachowania świeżo upieczonego małżonka nie budzą jej czujności. Zresztą Dorota niespecjalnie zdaje sobie sprawę z istnienia różnic kulturowych, nie wie absolutnie nic o zwyczajach muzułmańskich – naiwnie wierzy, że wielka miłość wszystko wynagrodzi. Bohaterka wyjeżdża z mężem do Libii i tam przekonuje się, jak ciężko dostosować się do miejscowych wizji wzorowego związku, zwłaszcza gdy chorobliwie zazdrosny mężczyzna nie zawaha się przed niczym. Autorce w kreowaniu fabuły pomaga tragedia z 11 września – od tej daty zaczyna się dynamiczna i mniej przewidywalna, pełna dramatów akcja.

Powieść zbudowana jest z autentycznych wydarzeń i doświadczeń różnych kobiet, nie sposób odmówić jej autentyzmu czy siły. Widać tu także kilka słabych punktów – należą do nich zbyt mocno kreślone sylwetki Doroty i jej matki: ta pierwsza wydaje się być niezbyt wiarygodnie przedstawiona, trudno przypuszczać, by dziewczyna z początków XXI wieku nie miała pojęcia o zagrożeniach, jakie niesie związanie się z cudzoziemcem. Ta druga przedstawiona została jako zrzędliwa stara baba, która za nic ma dobro córki. Czasami widać momenty klejenia, próby dopasowania wydarzeń do głównej osi historii. I jeszcze coś, już dla bardziej uważnych czytelniczek: wprowadzanie języka literackiego do dialogów. Ten zabieg (a raczej to niedociągnięcie warsztatowe, bo nie sądzę, by było to celowe działanie) sprawia, że wypowiedzi bohaterów brzmią momentami bardzo nienaturalnie. To wszystko da się wyeliminować, w końcu „Arabska żona” to debiut powieściowy, a czyta się tę książkę naprawdę dobrze.

Tanya Valko stara się uzyskać wrażenie naturalności, chwilami nawet imitacji dokumentu. Chce zbudować opowieść na wiarygodnej postaci, wtrąconej w otoczenie, które usprawiedliwi każde zachowanie. „Arabska żona” pełnymi garściami czerpie ze stereotypów i uprzedzeń, tutaj mniej uwagi poświęca się komentowaniu pełnych nienawiści postaw, więcej – ich szkicowaniu: do wyobraźni czytelników apelować mają obrazy prawdziwej i pięknej miłości, której na przeszkodzie stają zawistni i głupi ludzie. Ma to pewien moralizatorski posmaczek, ale przecież Tanya Valko nic nowego tu nie odkrywa.

Uleganie schematom nie przenosi się na ocenę przedstawicieli innych nacji. O ile w planie ogólnym autorka podpiera się bez przerwy gotowymi wzorcami, o tyle przy prezentowaniu członków rodziny Ahmeda i panujących wśród nich zwyczajów zaskakuje wręcz odkrywczością. To postacie z krwi i kości, interesujące i nieprzewidywalne, pełne sprzeczności i nadające barw historii: autorka pozwala sobie na eksperymentowanie z charakterami, co bez wątpienia wychodzi książce na dobre – dalszoplanowe bohaterki przykuwają uwagę. Wbrew początkowym wrażeniom, wiele jest w „Arabskiej żonie” splatających się wątków, wiele motywów, które warto prześledzić, ale też i wiele elementów wprowadzonych nie ze względu na jakość opowieści, a dla czytelniczek. „Arabska żona” to nie książka edukacyjna czy dokumentalna, to powieść rozrywkowa dla odbiorczyń spragnionych egzotyki i silnych wzruszeń. Tanya Valko nieraz wyciśnie łzy z oczu śledzących losy Doroty pań, wyzwoli rozmaite, czasem sprzeczne, uczucia i dostarczy im stosunkowo lekką lekturę.

Nie zawsze motywacje i wybory głównej bohaterki będą dla czytelniczek łatwe do zaakceptowania, nie zawsze Tanya Valko dobrze argumentuje rozwój akcji – ale przecież tego typu opowieści ocenia się także pod kątem rozrywki, jakiej dostarczają. A tutaj wrażeń nie zabraknie.