Qanta A. Ahmed: W kraju niewidzialnych kobiet

Wielka Litera, Warszawa 2013.

Świat kontrastów

Kobieta rozdarta między dwoma światami zawsze będzie tęsknić za tym, w którym akurat nie przebywa. Z dystansu lepiej widać jego uroki – wady łatwiej dostrzega się w tym, co najbliżej. Qanta musi opuścić Stany Zjednoczone i wrócić do Arabii Saudyjskiej, by tu pracować na oddziale intensywnej opieki medycznej. Jest lekarką – ale to, co nie dziwiło nikogo w Ameryce, wśród Saudyjczyków należy do rzadkości. Znająca specyfikę obu kultur kobieta odkrywa nagle, jak wiele ograniczeń nakłada na nią kraj, do którego wracała jak do domu, pełna nadziei i optymizmu.

„W kraju niewidzialnych kobiet” to tematyzowany zapis z dwóch lat spędzonych w Arabii Saudyjskiej. Qanta A. Ahmed próbuje w tym czasie nie tylko przystosować się do egzystencji w niegościnnym dla kobiet kraju, ale też – jak przyznaje – stać się lepszą muzułmanką. W tomie bohaterka zachowuje się niczym podróżnik – próbuje wszystkiego, co wiąże się z lokalnymi zwyczajami, uczestniczy w wydarzeniach zamiast obserwować je z bezpiecznej odległości. Kiedy spotka ciekawego człowieka, prowadzi z nim długie rozmowy – nie po to, by relacjonować ich treść, ale aby zaprezentować kolejną przeczącą stereotypom osobowość. Jest w tym trochę rozpaczliwej walki o polepszanie wizerunku kraju i jego mieszkańców (a także religii), ale to chyba jedyna próba oswajania czytelników z nowym domem Qanty.

Bohaterka obserwuje wpływ tradycji i religii na losy zwyczajnych ludzi. Spotyka się z utrudnieniami i bezsensownymi nakazami na każdym kroku – przy ratowaniu zdrowia i życia, ale i przy towarzyskich spotkaniach. Opisuje destrukcyjne praktyki znudzonych młodych mężczyzn, tragedie ginących na drogach dzieci i terror, jaki wprowadza policje religijna – ale przede wszystkim sprawdza, jak radzą sobie kobiety. Komentuje kolejne ograniczające wolność (a niezwiększające poczucia bezpieczeństwa) zasady, niewygodny strój, który sama musi nosić, przemoc domową i bezradność arabskich kobiet – uczestniczy też w ich zamkniętych spotkaniach, niezwykłych imprezach stanowiących wprawdzie rodzaj wentylu bezpieczeństwa, lecz niewynagradzających codziennych trudów i krzywd. Obok uogólnień pojawiają się w tomie i portrety wybitnych jednostek – Qanta A. Ahmed przedstawia silne, odważne i walczące o swoje prawa kobiety, postacie, które budzą podziw i znalazły swój sposób na istnienie w kraju, w którym kobiety są niewidzialne. Autorka stara się zachować równowagę między sprawami społecznymi i obyczajowymi: do tych pierwszych wyszukuje ciche bohaterki, te drugie sprawdza na własnej skórze. A czyni to tak, by zaspokoić ciekawość czytelniczek – między innymi rozkwitające uczucie do pewnego mężczyzny umożliwia jej zadanie pytania o randki, życie singli czy flirt w Arabii Saudyjskiej. Z kolei praca w szpitalu okazuje się dobrym pretekstem do opowiadania o niebezpieczeństwach, jakie czyhają na pozornie chronione kobiety. Spotkania towarzyskie zderzają się tu z ciągłym strachem przed nalotami policji religijnej.

Każdy rozdział dotyczy tu odrębnego tematu, w każdym pojawia się nowa historia i nowe postacie. Qanta A. Ahmed porządkuje swoje doświadczenia i próbuje je ująć z dwóch perspektyw: ze strony wolnej obywatelki swobodnie podróżującej po świecie oraz ze strony muzułmanki ograniczanej kulturowo i religijnie – nie przez imperatywy moralne, a przez współwyznawców. „W kraju niewidzialnych kobiet” to tom-zwierzenie, reportersko-literacki, głęboki, a przede wszystkim napisany tak, że rozbudza ciekawość: nadaje się także na zwykłą lekturę.