Marek Szymański: Samotność Janosika. Biografia Marka Perepeczki

Rebis, Poznań 2025.

Życiowe role

Marek Szymański decyduje się na zaprezentowanie publiczności literackiej książki o Marku Perepeczce – i wie, że będzie się borykać z zadaniem niełatwym. Przedstawia w końcu legendę, człowieka, którego część widowni kocha za Janosika, druga część za komendanta z „13 posterunku” – i to bez względu na pokoleniową przynależność. Jego Marek Perepeczko jest pełny sprzeczności i komplikacji, a jednocześnie daje się lubić. To postać o silnym charakterze i nie zawsze wpasowująca się w realia społeczne – intryguje ze względu na role i na życiowe decyzje. Pewnych pytań Szymański nie ma komu zadać, pewnych wątpliwości nie może rozwiać, dlatego też szuka sposobu na przedstawianie swojego bohatera przez pryzmat wywiadów i wspomnień innych. Konfrontuje zdobywane wiadomości z dokumentami, starannie łata dziury w życiorysie. Zależy mu na tym, żeby nie poprzestawać na powierzchownym obrazku, liczy się możliwość uchwycenia psychiki aktora, którego kojarzą wszyscy.

Jest to opowieść, która tylko częściowo stanowi efekt podążania za rolami. Marek Perepeczko to człowiek, który początkowo spełnia wymogi reżyserów, później przestaje się wpasowywać w trendy kina moralnego niepokoju ze względu na zbyt wyrzeźbioną sylwetkę, jeszcze później – pada ofiarą klątwy rozpoznawalności i długo nie może przestać dla widzów być Janosikiem. A przy tym przyjmuje propozycję z czeskiej kinematografii i pojawia się na ekranie w roli, która może szokować nawet dzisiaj. Nie da się jednak prowadzić narracji o Perepeczce bez odwołania do jego życia prywatnego – i tutaj bohater tomu daje się poznać jako ten, który przez całą swoją egzystencję pozostaje wierny jednej kobiecie. Relacja z Agnieszką Fitkau-Perepeczko, początkowo burzliwa i pełna uniesień, z czasem zamienia się w rodzaj więzienia – rozstanie rozłożone na raty nikomu nie wychodzi na dobre, a w dodatku przyczynia się do pewnego odsunięcia bohatera od świata filmu i teatru (w takiej właśnie kolejności). Marek Szymański odwołuje się tutaj do wyznań Agnieszki, zbiera informacje, komentarze i interpretacje, żeby wyrobić sobie zdanie na temat dylematów Marka Perepeczki. Dba o to, żeby nie stworzyć jednostronnej oceny – chociaż wiadomo, że jeśli kibicuje swojemu bohaterowi, trudno będzie przekonać czytelników do racji drugiej strony. Kiedy już uda się rozplątać kwestie wyborów sercowych i perypetii osobistych, Marek Perepeczko powraca w kolejnych rolach zawodowych – nie tylko tych na scenie czy przed kamerą, ale też chociażby w ramach prowadzenia teatru. Jest to książka pisana z pasją i wypełniona mnóstwem szczegółów z życia osobistego i zawodowego Marka Perepeczki. Dla fanów aktora to znakomita opowieść uzupełniająca role wizerunkiem człowieka zamkniętego w sobie, skrytego i uciekającego od blichtru i sławy. Wiele tu portretów tworzonych na bieżąco, po to, żeby rzucić nowe światło na sytuacje i wydarzenia z przeszłości tajemnicze dla biografa. Marek Perepeczko w tym ujęciu jawi się jako postać wyjątkowo interesująca, wiele w jego doświadczeniach tajemnic, ale równie dużo nieujawnianego bólu lub cierpienia, które nie przerodziło się w skandal.

Co ważne z perspektywy czytelników, Marek Szymański bardzo umiejętnie opracowuje zdobywane wiadomości. Podaje wprawdzie spore partie cytatów, ale nie męczy nimi odbiorców, dobrze je wprowadza do książki. Wypełnia kolejne strony nie tylko opowieściami o kolejnych etapach życia Marka Perepeczki, ale też bogatą galerią zdjęć, która jednak nie rozrzedza narracji.