Malcolm Gladwell: Dawid i Goliat. Jak skazani na niepowodzenie mogą pokonać gigantów

Znak, Kraków 2014.

Walka

Przypadek Dawida w starciu z Goliatem staje się w tomie Malcolma Gladwella narzędziem do analizowania trudnych do zrozumienia zjawisk. Autor z niemałą satysfakcją przygląda się sytuacjom, w którym ludzie osiągnęli sukces mimo braku sprzyjających okoliczności oraz momentom, w którym nie powiodło się skazanym na sukces. „Dawid i Goliat” to przegląd rozmaitych życiowych perypetii bohaterów z różnych warstw społecznych i o różnych aspiracjach. W roli groźnego i przerażającego przeciwnika występują czasami własne ograniczenia, czasami wielkie firmy czy przyzwyczajenia lub przekonania społeczeństwa. Gladwell pokazuje, jak genialnym trenerem może zostać ktoś, kto nigdy nie grał w koszykówkę – i że nadmiar pieniędzy może być tak samo deprymujący jak ich brak. Sprawdza, dlaczego niektórym dyslektykom udało się zrobić oszałamiającą karierę w świecie, gdzie umiejętność czytania i pisania wydaje się niezbędna (przy okazji rozwiewa mit dyslektyków jako tych, którzy robią błędy ortograficzne). Tłumaczy, jakie znaczenie ma liczba dzieci w klasie dla ich postępów w nauce i prowokuje do zastanowienia, czy lepiej być przeciętnym studentem prestiżowej uczelni, czy najlepszym – przeciętnej. Odwołuje się do bezwzględnych statystyk i do działań wizjonerów, szuka przykładów w różnych dziedzinach życia i wśród ludzi w różnym wieku. Czasem jeden przykład służy autorowi do lepszego zilustrowania drugiego, nigdy jednak nie ma między nimi symetrii. Gladwell ostrożnie wprowadza teorie psychologiczne i socjologiczne – najbardziej zajmuje go przedstawianie obrazków z życia wziętych.

Bardzo dba autor o to, by dokładnie zaprezentować czytelnikom istotę walki w każdym konkretnym przypadku. Sporo uwagi poświęca zasadom tej, często metaforycznej, potyczki, zależy mu na tym, żeby nawet czytelnicy niemający pojęcia o regułach z danej dziedziny mogli w pełni zrozumieć problem. Samo przedstawianie kolejnych indywidualnych historii trwa zatem dosyć długo i momentami zamienia się niemal w opowiadanie. Autor cytuje swoich bohaterów, szuka komentarzy do ich przeżyć i prezentuje ich doświadczenia znacznie dokładniej niż to przyjęte w publikacjach z zakresu psychologii. Ale ta drobiazgowość pomaga mu potem w bardziej obrazowym połączeniu wyzwań i ograniczeń. Tak jak Dawid i Goliat stają się (zwłaszcza po obszernym na ten temat wprowadzeniu) metaforą czytelną dla odbiorców, tak czytelne muszą być też jednostkowe przypadki opisywane w tej książce.

Wiadomo, że indywidualne doświadczenia, historie z życia wzięte, nie będą tak spektakularne jak pojedynek Dawida i Goliata – zwłaszcza że utrudnienia często znajdują się w psychice bohaterów. To własne ograniczenia, najgorsze do pokonania. Malcolm Gladwell jednak stara się przede wszystkim udowodnić czytelnikom, że przeszkody mogą być prawdziwym błogosławieństwem, bo paradoksalnie zmuszą do większego wysiłku, kreatywności i pracy – co zaowocuje także bardziej spektakularnymi sukcesami. Autor przytacza w tej książce sytuacje, które każdy bez wahania oceni jako niepożądane – i tłumaczy, jaki jest ich pozytywny wpływ na człowieka. Wyjaśnia, że nie zawsze wybór jest tak oczywisty, jakby się wydawało. „Dawid i Goliat” to publikacja pozwalająca na przewartościowanie poglądów. Tutaj największe korzyści odnosi się z największych przeszkód. Malcolm Gladwell dzięki urozmaiceniu tematycznemu do swojej książki przyciągnie wielu odbiorców. Nie daje łatwych recept, ale pozwala się zastanowić nad możliwością przekształcenia słabych stron w silne punkty i to niezależnie od charakteru czy poglądów otoczenia. Da się „Dawida i Goliata” wykorzystać też do pracy nad sobą.