Emily Hawkins: Atlas zaświatów. Przewodnik po podziemnych, ziemskich i niebieskich królestwach zmarłych

Kropka, Warszawa 2024.

Wiara

Zamiast dyskusji na temat Halloween można przyjrzeć się pomysłom społeczeństw, kultur i religii na życie pozagrobowe. „Atlas zaświatów. Przewodnik po podziemnych, ziemskich i niebieskich królestwach zmarłych” to picture book edukacyjny dla dzieci, które chciałyby się dowiedzieć czegoś na temat owoców zbiorowej wyobraźni – i próbują odkrywać świat przez pryzmat opinii na temat życia po życiu. Nie ma tu oczywiście rozbudowanych wyjaśnień, wszystko sprowadza się do akapitowych komentarzy, które pomagają zorientować się w specyfice opowieści – i pozwolą na samodzielne poszukiwania. Atlas został podzielony na kontynenty – w ich ramach pojawiają się kolejne ciekawostki, legendy, mity, podania, wierzenia itp. – które mogą zainspirować albo rozbawić, a czasem też zafascynować. Dzieci odwiedzą tutaj i starożytną Grecję, i komnatę wikingów, rajski ogród z mitów słowiańskich, ale też prześledzą opowieści afrykańskie, podziemne królestwa z Azji, odkrycia archeologiczne, różne drogi do nieba, sposoby kontaktowania się z duchami (albo samą codzienność duchów), szereg niekojarzonych powszechnie mitologii. Za każdym razem wyznacznikiem opowieści staje się miejsce na mapie – konkretne i w miarę łatwe do określenia (czasem dość rozległe). Owo miejsce zyskuje wprowadzenie – żeby odbiorcy szybko mogli się zorientować, jaki temat w związku z nim został wybrany (nie ma w atlasie możliwości prezentowania rozbudowanych studiów nad wierzeniami, trzeba więc wybrać ciekawostki i to, co nie odstraszy dzieci, za to wpłynie na ich wyobraźnię). Krótkie akapity to przestrzeń do przedstawiania kolejnych pomysłów z danego obszaru kulturowego czy religijnego – przy czym Emily Hawkins nie próbuje w żaden sposób wartościować prezentowanych informacji, stawia na proste komunikaty i ciekawostki przekazywane dzieciom. Część wyjaśnień przenosi na grafiki i podpisy do ilustracji, część przedstawia w formie doklejanych notatek na stronach – tak, żeby nie zmęczyć dzieci dużymi blokami tekstu, a pozwolić im samodzielnie wybierać kierunek lektury. Czasem wprowadza dodatkowe wiadomości na temat różnic w wierzeniach – ale to już dla porównania zestawu odkryć. Okazuje się dzięki tej lekturze, że przekonania co do życia pozagrobowego mogą być bardzo barwne i zróżnicowane, zawsze znajdzie się coś, co uatrakcyjnia przejście na drugą stronę. Atlas staje się też pretekstem do opisywania zwyczajów związanych z pożegnaniem zmarłego – od czasu do czasu pojawiają się tu i takie informacje. Picture book dużych rozmiarów jest lekturą ciekawą i wartościową nie tylko dla najmłodszych – uświadamia odbiorcom, że każda kultura wypracowuje sobie własne sposoby na oswajanie lęku przed śmiercią. Taka książka sprawdzi się, kiedy ktoś ma zamiar zastanawiać się nad zaświatami i perspektywami człowieka – nakłania do refleksji i przypomina o kruchości życia – ale jest też zestawem bardzo barwnych i anegdotycznych komentarzy dotyczących wykreowanych przez społeczeństwa krain. Jest tu zadziwiająco dużo tekstu do czytania – i mnóstwo wiadomości upakowanych w esencjonalnych notatkach. „Atlas zaświatów” to sposób na wyrwanie się z zamkniętego kręgu dyskusji o prymacie którejkolwiek religii (lub jakiegokolwiek zwyczaju): uświadamia odbiorcom, że niezależnie od miejsca na świecie ludzie potrzebują wiary w to, że po śmierci czeka ich dalsza egzystencja.