Agora, Warszawa 2018.
Ostrzeżenie
Przewrotnie kontrastuje z tytułem okładkowe zdjęcie tomu, który przygotowali Dariusz Kortko i Judyta Watoła. Usypana z cukru czaszka i pieszczotliwe określenie „słodziutki” uruchamiają automatycznie i ironię, i świadomość odkryć naukowych dotyczących diet. autorzy znajdują dobrą formę do przeprowadzenia czytelników przez meandry cukrowych odkryć. Opowieść biegnie w zasadzie dwutorowo – przynajmniej w perspektywie historycznej. Jeden temat wiąże się z historią cukru jako takiego: to wyprawy podróżnicze czy sposoby pozyskiwania cukru, cukier jako element gospodarki i karta przetargowa w wielkiej polityce. W tym wypadku nie ma ograniczeń czasowych ani terytorialnych – autorzy przeskakują między kontynentami i czasami tak, żeby pokazać momenty przełomowe w „życiorysie” cukru. Drugi temat to cukier w polskiej historii – w obyczajowości, w jadłospisach królów, ale też jako przedmiot pożądania – cukier na kartki, cukier wyrugowany z rynku przez sacharozę, cukier drożejący i błyskawicznie znikający z półek w hipermarketach. W ujęciu diachronicznym przeplatają się rozdziały egzotyczne (na przykład wieści z Kuby czy opowieści o niewolnictwie) i te bliskie polskim odbiorcom (cukier w codzienności Augusta II Mocnego). Ale twórcy książki nie stawiają cukru na piedestale. Obok rozwijania komentarzy o jego pochodzeniu i znaczeniu, zajmują się ciemnymi stronami słodyczy. Cukier jest najpierw czynnikiem odpowiedzialnym za próchnicę, później – cukrzycę. Wywołuje otyłość i rozmaite inne problemy zdrowotne. W tej opowieści autorzy przedstawiają nie tyle sam cukier, co konsekwencje jego nadmiernego spożywania. Pokazuje zagadki medycyny i sposoby dochodzenia do odkryć naukowych (zwłaszcza rozbudza wyobraźnię opowieść o wynalezieniu insuliny i konflikcie badaczy), przy okazji rejestrują postępy medycyny. Tu historia zamienia się w reportaż, którego przedmiotem czasem jest okropny stan uzębienia monarchów, praktyki „dentystyczne” z dawnych wieków, a czasem komplikacje chorych przy nierozpoznanych jeszcze chorobach. Unikają autorzy „straszaków”, czy informacji niepotwierdzonych: nikt nie przyzna, że cukier uzależnia, przynajmniej nie oficjalnie, tak samo jak nie ma tu tematu jego wpływu na rozwój chorób nowotworowych czy autoagresywnych. Jednak potrafią dać do zrozumienia, jak producenci wysokoprzetworzonej żywności wykorzystują właściwości cukru, żeby przywiązać do siebie klientów.
Specyfiką tej książki są krótkie reportażowe rozdziały, historie dynamiczne i nie zawsze bezpośrednio wiążące się z cukrem. W przypadku chorób zębów o wiele ciekawsze są powikłania zdrowotne przed rozwojem stomatologii – gdy mowa o pacjentach cierpiących na cukrzycę, najpierw niepewność w odkrywaniu objawów, a później już i same objawy, doprowadzane do ekstremum. Nie ma w tym tomie pochwał cukru, mimo że czasami funkcjonuje on jako przedmiot pożądania lub wręcz przyczyna zbiorowych histerii. Cukier w historii ma coraz większy wpływ na konsumentów, autorzy odwołują się do statystyk, według których mieszkańcy różnych krajów zjadają go coraz więcej. Cukier jest winny otyłości i osłabia kondycję, nie daje się więc niczym usprawiedliwiać łaknienie go. Kortko i Watoła zbierają ciekawostki z różnych sfer – raz historyczne i obyczajowe, raz – medyczne. Starają się zainteresować czytelników obrazowymi przykładami, czytaniem przeszłości przez pryzmat jednego smaku. Dostarczają atrakcyjnej lektury, mimo że jej przesłanie wiąże się z pewną dawką grozy. Może nie jest to jeszcze wołanie o pomoc czy opamiętanie się, ale tom zwraca uwagę, że nie wszystko jest tak słodkie, jak się wydaje – a chwila smakowej przyjemności może mieć wysoką cenę.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz