Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2009.
Dopowiedzenia do powiedzeń
Powiedzenia i przysłowia służą często do ilustrowania zaobserwowanych zjawisk, zastępują rozbudowany komentarz, wyznaczają płaszczyznę porozumienia mówiącego i jego słuchaczy, są wreszcie wskaźnikiem poziomu zrozumienia określonych sytuacji. Raczej traktuje się je jako pewniki, aksjomaty, sprawdzone przez wieki i dekady – więc też niepodlegające dyskusjom. Rzadko natomiast odbiorcy – użytkownicy języka – zastanawiają się nad punktem wyjścia dla tego rodzaju skonwencjonalizowanych fraz. Książka Bogdana Wojciszke – „Kobieta zmienną jest” – stanowi właśnie próbę zatrzymania się nad tajnikami obiegowych opinii, ale też i cytatów, aforyzmów, złotych myśli i spostrzeżeń, którym udało się zrobić medialną karierę. Autor – profesor psychologii – postawił na krótkie i często zabawne komentarze – dopowiedzenia do powiedzeń – i wybrane przez siebie przejawy mądrości ludowych, filozofów czy poetów opatrzył nierozbudowanymi analizami. Ponieważ zrezygnował z uczonego języka, dyskursu dostępnego specjalistom, „Kobieta zmienną jest” trafić może do znacznie szerszego grona czytelników. W zapiskach, które niejednokrotnie przypominają luźne rozważania na dany temat sporo jest przykładów eksperymentów psychologicznych (te zwykle ze względu na formę i sztuczki nieznane przeciętnemu zjadaczowi chleba uatrakcyjniają wywód) – ale też dużo cytatów, literackich nawiązań i eksplikacji z życia wziętych. Bogdan Wojciszke bawi się przedmiotem swoich poszukiwań, pozwala sobie na luźne i dowcipne uwagi, odważne analogie oraz subiektywne oceny popularnych zjawisk. Dzięki temu tom „Kobieta zmienną jest” nie wydaje się hermetyczny i naprawdę przyjemnie się go czyta. Notatki na marginesie przysłów – bo i tak można by zaklasyfikować kolejne rozdziały książki – rozbudzają ciekawość i prowokują do zadawania własnych pytań.
W części zatytułowanej „Kobieta zmienną jest” (istnieje jeszcze druga publikacja, „Nie rób drugiemu, co tobie niemiłe”) dominują dwa tematy. Pierwszy dotyczy wizerunku kobiety (czy przedstawienia kobiecego charakteru w przysłowiach i aforyzmach) oraz relacji damsko-męskich. Drugi natomiast jest próbą uchwycenia istoty szczęścia. Te dwa zagadnienia w połączeniu z kilkunastoma niezebranymi w bloki motywami powinny obrazować kondycję współczesnego człowieka, rozdartego pomiędzy nauką a wiarą w niepodbudowane badaniami przesłanki. Wojciszke wyjaśnia, skąd biorą się przeświadczenia o tym, że mężczyźni są z Marsa a kobiety z Wenus, że pieniądze szczęścia nie dają, a w zdrowym ciele zdrowy duch. Zestawia przysłowia i mądrości filozofów, zbieżne znaczeniowo z omawianą frazą, stara się pokazać genezę twierdzenia, ale też jego psychologiczną podbudowę, próbuje – co przypomina wszak walkę z wiatrakami, a mimo to nie umniejsza atrakcyjności lektury – obalać mity i przekonania całkowicie błędne, wyśmiewać powiedzenia, które pokrycia w rzeczywistości nie mają. „Ta książka próbuje odpowiedzieć na pytanie, które ze sprzecznych mądrości o człowieku są prawdziwe w świetle wiedzy zgromadzonej przez psychologię” – pisze Wojciszke. Publikacja „Kobieta zmienną jest” nie przypomina zatem zbioru przypadkowo skojarzonych anegdot, chociaż ilość zgromadzonych tu historyjek i nawiązań jest imponująca.
Krótkie rozdzialiki, które można czytać w dowolnej kolejności przypominają trochę lingwistyczne wywody Jerzego Bralczyka. Powtarza się w nich duży stopień zsubiektywizowania tekstu, odwołania do wspólnych (czy znanych) doświadczeń i utworzenie z wiedzy fundamentu – solidnego, choć z pozoru niewidocznego. :Kobieta zmienną jest” to zestaw wyjaśnień obiegowych sądów, rozprawienie się ze stereotypami i krzywdzącymi stwierdzeniami – ale przede wszystkim to ciekawy komentarz do aforyzmów.
Izabela Mikrut
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz