Rodrigo Rey Rosa: Severina

Wielka Litera, Warszawa 2013.

Romans ze złodziejką

Rodrigo Rey Rosa określany jest mianem najwybitniejszego pisarza współczesnej Gwatemali – i dzięki „Severinie” mogą przekonać się do niego także polscy czytelnicy. W tej literackiej miniaturze zawarta jest prosta historia o nieco onirycznym kształcie, ale i uniwersalnej wymowie. Sytuacja, która nie mogłaby się nigdzie wydarzyć, tu roztacza niezaprzeczalny urok. Autor czerpie z dwóch klasycznych wielkich tematów – miłości i przestępstw, żeby zwrócić na siebie uwagę czytelników. Jednocześnie fabuła, którą przedstawia, jest na tyle twórcza, że zaspokoi nawet najbardziej wymagających odbiorców.

Krótka ale intrygująca. Taka jest „Severina” – właściwie rozdmuchane do formy książkowej opowiadanie. Nie da się go zignorować, bo od pierwszych stron wtrąca czytelników w świat tajemniczy, niewytłumaczalny i… zarażający miłością do książek. Pewien księgarz dostrzega piękną kobietę, która nie budzi swoim zachowaniem żadnych podejrzeń, ale kradnie ze sklepu kolejne tytuły. Bohater czeka na następne spotkania i przeznacza na łup nieznajomej nowe publikacje. Coraz bardziej zauroczony pięknością, próbuje nawiązać z nią kontakt, zupełnie nie przejmując się stratami. Okazuje się, że Severina kradła książki z wielu miejsc.

Rodrigo Rey Rosa najpierw prezentuje czytelnikom nieracjonalne zachowania obu stron, potem sugeruje tkwiącą w przeszłości i teraźniejszości kobiety tajemnicę. Odbiorcy mogą jedynie śledzić rozwój wielkiego uczucia księgarza. Severina to ucieleśnienie marzeń i tęsknot, idealnie skrojona postać. Nieprzystępna i nieodgadniona, pobudza wyobraźnię i wpływa na rozkład napięć w mikropowieści. Ale Rosa nie poprzestaje na teoretycznej analizie uczucia – dla niego mimo wszystko najważniejsza jest akcja, ucieczka ze świata abstrakcyjnych emocji do całkowicie realnych wrażeń. Bohaterowie nie funkcjonują osobno, chociaż ich wzajemne relacje nie wystarczają do wykrycia wszystkich sekretów mnożonych przez autora w tomie.

Magiczna fabuła niemal całkowicie wypełnia książkę. Dominuje nad kreacjami postaci, a i nad warstwą narracyjną – równorzędna z akcją jest jedynie siła uczuć księgarza do Severiny. Rodrigo Rey Rosa nie chce dodatkowo zagęszczać opowieści mało klarownym stylem. Widać to zwłaszcza w dialogach – autor celuje w prostych rozmowach, których nie okrasza zbędnym komentarzem; traktuje je jako okazję do wymiany poglądów postaci, ale nie jako sposób na rozwikłanie tajemnic. Raczej mnoży wątpliwości – co sprawia najlepsze wrażenie w zestawieniu z faktem, że nie komplikuje nadmiernie samych wypowiedzi. Doprowadza do zderzenia zwyczajności z nietypowymi okolicznościami poznania się bohaterów – i ich dalszą egzystencją. W „Severinie” nic nie jest takie, jakie mogłoby się wydawać. Uwaga czytelników szybko przenosi się na sedno opowieści, historię, która przyciąga i zwodzi, zespół faktów zrodzonych w wyobraźni panującego nad swoim światem pisarza. To sprawia, że chociaż „Severina” jest niewielka objętościowo (w rozmieszczeniu tekstu na ponad stu stronach wydatnie pomaga spora interlinia i duże marginesy), okazuje się przepełniona historią i uczuciami, literacko sycąca. Rosa znalazł taki sposób prezentowania ponadczasowych wątków, że chce się sprawdzać, na jakie ingerencje we własną narrację się zdobędzie. „Severina” jest dobrym przykładem wprawnego manipulowania emocjami czytelników – to nie tylko literacka ciekawostka.