Helen Scales: Ryby mają głos. Przewodnik obserwatora światów podwodnych

bo.wiem, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2022.

Pod wodą

To książka dla wszystkich miłośników akwarystyki, dla tych, którzy nurkują i dla tych, którzy po prostu chcą odkrywać piękno przyrody. Helen Scales zachwyca się rybami i jej zachwyt - w tle popularnonaukowej opowieści - udziela się czytelnikom. "Ryby mają głos" to książka, która mieni się wieloma kolorami. Chociaż warstwę graficzną stanowią tu czarno-białe i pełne drobiazgów szkice na wzór rycin, a ilustracje (już w przenośni) zapewniają mity i legendy dotyczące podwodnych stworzeń, odkrywa się tu razem z autorką mnóstwo ciekawostek. "Ryby mają głos. Przewodnik obserwatora światów podwodnych" to książka, w której bardzo łatwo można znaleźć powody do podziwiania środowiska wodnego, autorka rezygnuje jednak z oczywistości - skupia się na gatunkach, których nazwy (w większości) wiele odbiorcom nie powiedzą i przedstawia ich typowe zachowania - dziwne z perspektywy człowieka, za to świadczące o idealnym przystosowaniu się do warunków i otoczenia. Znajdzie się tu między innymi fenomen ławicy, znaczenie barw i sposób identyfikacji innych osobników, ale też poszukiwania ryb w przeszłości (jak badacze radzili sobie z prezentowaniem odkrywanych gatunków) i badania zmysłów. Helen Scales przy okazji przypomina, jak trudno w ogóle odpowiedzieć na pytanie, czym są ryby - sprawia wrażenie, jakby doskonale się bawiła, przybliżając czytelnikom co bardziej nietypowe problemy biologów. Sama chętnie nurkuje i podpowiada, jak najlepiej zbliżyć się do fascynujących gatunków - tworzy niemal film przyrodniczy bazujący na tym, co w podwodnych głębinach najciekawsze. Zajmuje się oczywiście podstawowymi potrzebami ryb - opowiada o tym, jak się rozmnażają i co jedzą, ale nigdy nie stawia na podręcznikowe wiadomości: funduje czytelnikom wielką przygodę. Tłumaczy zachowania, które wymagają komentarza, sięga po zaskoczenia dla uczonych oraz po rozwiązania zagadek. Jednocześnie pokazuje, jak wiele rzeczy nie zostało jeszcze odkrytych. Znajduje trochę miejsca na eksperymenty z rybami w rolach głównych - i na temat zależności człowieka i ryb. Każdy rozdział kończy przytoczeniem jakiegoś podania lub wierzenia związanego z rybami - żeby uzmysłowić czytelnikom, jak bardzo te światy są ze sobą powiązane. Przedstawia w efekcie lekturę, której trudno się oprzeć. Możliwość zajrzenia do podwodnych krain rozbudza wyobraźnię i sprawia, że czytelnicy odkryją nowe pasje, a na pewno nauczą się szacunku do różnych stworzeń. Helen Scales może przekonać do dbania o przyrodę, chociaż wcale nie wykorzystuje tekstu do moralizatorskich napomnień - zależy jej na rozrywce i na tym, żeby lekkim stylem przyciągnąć do tomu jak największą grupę odbiorców. Nie rozczaruje jednak tych, którzy szukają lektur ambitnych i przybliżających dokonania naukowe w konkretnej dziedzinie. Jest to książka napisana z pasją i przez to atrakcyjna nawet dla laików. Doskonale wpisuje się w założenia całej serii w bo.wiem i może przekonać odbiorców do sprawdzenia innych tytułów w cyklu #nauka.