Hayley Edwards-Dujardin: Ponadczasowe

Marginesy, Warszawa 2024.

Przez modę

Potężny to album i inspirujący, a jednocześnie uświadamiający dzisiejszym odbiorcom historię poszczególnych elementów garderoby – kiedyś ikonicznych, dzisiaj często kopiowanych do woli i wręcz nieprzyciągających uwagi. „Ponadczasowe” autorstwa Hayley Edwards-Dujardin to książka ciekawa, chociaż przecież nie pisana jak beletrystyka. Składa się z kilku części, w ramach których omawiane są wybrane elementy garderoby – historyczne i, zgodnie z tytułem, ponadczasowe, przejęte przez subkultury lub wskrzeszane przez kolejnych projektantów, produkowane dzisiaj masowo albo – znacznie rzadziej – trochę zapomniane lub nabierające nowych znaczeń.

Dla autorki w zasadzie nie istnieją ramy kulturowe i ograniczenia geograficzne, sięga po stroje z różnych stron świata, zwłaszcza takie, które zrobiły furorę po przeszczepieniu na inny grunt. Znajdą się tu więc i sari, i koszule z Afryki, i arabskie ubrania, które dzisiaj pojawić się mogą w każdej szafie – już bez nabierania dodatkowych znaczeń czy wskazywania przynależności kulturowej. Dla Hayley Edwards-Dujardin część strojów to okazja do opowiedzenia o przeszłości lub projektancie, o pomyśle lub ikonie, która dany produkt spopularyzowała. Historia mody ma tu różne wymiary i prowadzi w różnych kierunkach, nigdy nie wiadomo, jaka strona przeważy i co stanie się decydujące w konkretnym przypadku – dlatego też lektura przebiegać będzie nieprzewidywalnie mimo zastosowanego wyraźnego schematu w pisaniu o wybranych strojach i dodatkach. Ważne, że Hayley Edwards-Dujardin jest konkretna i nie daje się ponieść fantazji, przytacza fakty i zajmuje się wyłącznie kwestiami weryfikowalnymi. Zdarza się, że w pojawieniu się jakiegoś stroju dostrzega przełomy kulturowe i obyczajowe (jak w przypadku dżinsu lub minispódniczek) – sygnalizuje je czytelnikom, sprawiając, że moda zyskuje nowy wymiar.

Pojawiają się w tej książce stroje, które przechodzą do historii jako dzieła ikoniczne, wręcz rodzaj sztuki – ale są też takie, które dzisiaj wydają się odbiorcom oczywiste i niezasługujące na rozważania (jak biały t-shirt czy ogrodniczki). Są nakrycia głowy i codzienne ubrania – które gdzieś kiedyś miały początek swoich historii. Osobną część tomu poświęca autorka na przyglądanie się popisom projektantów – tu akcentuje przede wszystkim eksperymenty z formą i przekraczanie granic modowych – ale większość tekstów dotyczy tego, co noszą zwykli odbiorcy, w związku z tym tom „Ponadczasowe” przyciągać będzie nie tylko miłośników historii sztuki lub osoby zainteresowane modą. Moda tak naprawdę jest tu pretekstem do snucia opowieści uniwersalnych o ponadczasowych strojach. Gdzieniegdzie infografiki i wykresy sygnalizują proces zmieniania się strojów, jest tu mnóstwo wiadomości, ale cały tom nie przytłacza nimi i nie zamęcza – napisany jest tak, że po prostu chce się poznawać kolejne przykłady wybrane przez autorkę i kolejne relacje. Po takiej lekturze można inaczej spojrzeć na swoją szafę i dostrzec nieznane dotąd wpływy i inspiracje, albo – spróbować uzupełnić garderobę o ubrania, które zyskają nowe znaczenie i inny wymiar dzięki wiadomościom z książki „Ponadczasowe”. To publikacja, która pozwoli lepiej orientować się w historii mody i nie tylko.