Sohom Das: W głowie mordercy

Czarna Owca, Warszawa 2023.

Żądza krwi

Przeważnie społeczeństwo, kiedy dowiaduje się o zbrodniach, zwłaszcza tych w najbliższym otoczeniu (albo dotyczących najsłabszych i bezbronnych), domaga się sprawiedliwości - co oznacza przeważnie żądzę krwi. Tymczasem Sohom Das, który pracuje jako psychiatra sądowy, a przeszedł różne ścieżki w systemie sprawiedliwości, pokazuje temat od drugiej strony - od strony chorych psychicznie przestępców. "W głowie mordercy" to zbiór opowieści o najbardziej interesujących z perspektywy autora - i odbiorców - przypadkach zbrodni popełnianych na skutek chorób psychicznych. W takim wypadku, chociaż współczucie dla ofiar i ich rodzin jest niepodważalne, zmienia się trochę postrzeganie samych morderców. Sohom Das próbuje pokazać, że odpowiednie diagnozy i wdrożenie leczenia pozwoliłyby zapobiec przynajmniej części tragedii.

"W głowie mordercy" to książka psychologiczna budowana na bazie reportażu, wykorzystująca cieszące się ostatnio na rynku sporym powodzeniem schematy: kolejne rozdziały są tematyzowane i ukazują różne sytuacje przez pryzmat zabójców. Sohom Das klasyfikuje ich za sprawą nie popełnianych czynów a chorób - żeby czytelnicy zrozumieli, że nie zawsze powody zbrodni są racjonalne i uzasadnione, zdarza się, że płyną z kłamstw, jakimi karmi człowieka jego chory mózg. Oczywiście nie stanowi to żadnego usprawiedliwienia - ale może zmienić decyzję wymiaru sprawiedliwości: sądy zamiast skazywać morderców na długoletnie więzienie, wskazują drogę leczenia (co w efekcie powinno wykluczać prawdopodobieństwo zbrodni w przyszłości). Nie zawsze działa świat idealny, zdarza się, że mechanizmy sądowe się nie sprawdzają, chory nie zamierza podejmować leczenia albo psychiatra sądowy nie zostaje brany pod uwagę przy wydawaniu wyroku - i takie przypadki Sohom Das będzie przedstawiać. Głównie skupi się jednak na związkach chorób psychicznych i ich potencjału w zbrodniach.

Autor prezentuje sprawy, w które był zaangażowany - może dzięki temu dzielić się z czytelnikami także swoimi refleksjami i uwagami, może łączyć ze sobą różne sprawy i nawiązywać do wcześniejszych opowieści - nie szatkuje przez to narracji rozdziałami, a sprawia, że książka stanowi wygodną w lekturze całość. Nie stroni również od prywatnych zagadnień - znajduje miejsce na przedstawienie swoich bliskich i na zderzanie własnych przeżyć z doświadczeniami morderców. Jakby tego było mało, w pewnym momencie ujawnia swoją fascynację stand-upem i drogę do oswajania się ze sceną - to tylko margines opowieści, ale bardzo ważny, bo sam Sohom Das wiąże go z umiejętnościami przydatnymi na sali sądowej. Zresztą od początku książki czytelnicy będą się mogli zorientować, że dla autora ważne jest robienie show: sposób komentowania niektórych faktów, ironiczne uwagi w nawiasach i sformułowania dalekie od bezosobowych popularnonaukowych opisów wybijają z hermetycznego świata. Tu specjalista zamienia się w satyryka i nadaje lekkość najtrudniejszym historiom. Dzięki temu znacznie łatwiej jest śledzić kryminalne historie i zagrożenia wprowadzane w kolejnych rozdziałach. Dobrze prowadzona jest ta książka: Sohom Das zdaje sobie sprawę, jakiego rodzaju narracji oczekują od niego czytelnicy i znajduje sposób na zrelacjonowanie najtrudniejszych tematów w przystępny sposób.