Anna H. Niemczynow: Którędy do raju?

Luna, Warszawa 2022.

Wiedza

"Którędy do raju" to obszerna powieść obyczajowa z rysem psychologicznym. Chociaż Anna H. Niemczynow nie szuka zbyt wielu przygód dla bohaterów - próbuje odbiegać od scenariuszowych kalek za sprawą nietypowych rozwiązań. Odbiorczynie przyglądać się będą losom Elżbiety i Prospera - przeważnie szczęśliwego małżeństwa, w którym wyznanie "jesteś moim początkiem, środkiem i końcem" powtarza się do znudzenia i w każdej wolnej chwili. Sielankę mąci jednak kilka problemów: kiedyś bohaterowie stracili nowo narodzonego syna, teraz Prosper nie potrafi się porozumieć z siedemnastoletnim przybranym synem, Kajtkiem - zarzuca mu powolność i uległość, zresztą wszystko, co Kajtek zrobi, owocuje krytyką ze strony Prospera. Elżbieta broni dziecka, przez co coraz gorzej dogaduje się z mężem. Prosper nie widzi w swoim zachowaniu niczego złego, tymczasem jest toksyczny i niszczy syna - tego jednak Anna H. Niemczynow nie rozwija, Kajtkowi w powieściowym świecie żadna krytyka krzywdy nie robi. Zresztą w pewnym momencie zastępuje ten temat autorka znacznie trudniejszą kwestią.

Oto po latach wymigiwania się od dalekich podróży Prosper postanawia zabrać żonę na wyprawę marzeń. Jednak radość kończy się błyskawicznie: w nocy policjanci przychodzą po Prospera i zabierają go do aresztu. Tak Elżbieta dowiaduje się czegoś, o czym miała nigdy nie usłyszeć. Autorka prowadzi narrację tak, żeby pokazywać równolegle Prospera w więzieniu i jego żonę walczącą o wolność ukochanego (i opiekującą się dziećmi) - i żeby przenosić czytelniczki do przeszłości i pokazywać im to, czego Prosper żonie nie powiedział. Odbiorczynie dowiedzą się zatem, skąd wzięły się długi mężczyzny i jak zamierzał je spłacić, przy okazji naświetlona zostanie kwestia tragedii z przeszłości - momentu, w którym Prosper stracił brata. Gdzieś przez tło przewinie się jeszcze temat rodziców Kajtka. Anna H. Niemczynow skupia się jednak najbardziej na pokazywaniu miłości Elżbiety i Prospera - miłości bezwarunkowej i wybaczającej absolutnie wszystko. Im więcej Elżbieta wie, tym więcej będzie musiała darować mężowi, jeśli zechce uratować swoje małżeństwo. Nie dopuszcza do siebie innej możliwości - mobilizuje wszelkie siły, radzi sobie z obcym językiem i zagubieniem w niegościnnym kraju, zyskuje też niespodziewanego sojusznika w walce o Prospera. Tymczasem Prosper w więzieniu przekonuje się, co jest dla niego najważniejsze w życiu i czemu powinien się poświęcić. Po fakcie mężczyzna dowiaduje się, jakich błędów nie należało popełniać. W ten sposób "Którędy do raju" zyskuje wymiar sensacyjny (i nieco przerysowany). Anna H. Niemczynow szuka przepisu na związek i na historię, która zaangażuje czytelniczki. Przydałoby się w tej powieści zwrócenie uwagi na podmiot domyślny (zaczyna to być zmorą redakcji) - bo czasami nonszalancja w tej kwestii zamienia się w komiczne pomyłki stylistyczne. "Którędy do raju" to książka dla odbiorczyń szukających opowieści o mniej oczywistej miłości. Trochę zaburzone wydają się tu tempa, zmiany rytmu niekoniecznie przekonają czytelniczki - ale można bawić się lekturą.