Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2020.
Odkrycia
Nie jest zadaniem literaturoznawców mówienie o oczywistościach i o tym, co dostępne w podstawowej płaszczyźnie poznania utworu. Powinni oni za to wskazywać mechanizmy tworzenia, ukryte zależności i przyczyny pisarskich wyborów. Niektórzy do perfekcji doprowadzili zagłębianie się w niuanse literatury oraz w szereg odczytań - warto ich potraktować jako przewodników po wyobraźni twórców, zwłaszcza że sami jako badacze wolni są od schematów i potrafią zabrać czytelników w wielowymiarową podróż. "Nowocześni i nowoczesne. Konstelacje wyobraźni" Pawła Majerskiego to tom dla fachowców w dziedzinie literatury: siłą rzeczy książka hermetyczna, która nie dotrze do każdego. Ale zainteresowani tematyką znajdą tu zestaw inspirujących i rzeczywiście niebanalnych omówień. Paweł Majerski zajmuje się twórcami powszechnie kojarzonymi (Tadeusz Peiper, Tymoteusz Karpowicz, Tytus Czyżewski), jak i mniej znanymi (Mila Elin). Sprawdza też, jak inni literaturoznawcy lub praktycy literatury czytali swoich mistrzów - lektury zapośredniczone pozwalają przecież znaleźć odkrywcze tony i zależności. "Nowocześni i nowoczesne" to tom, w którym mieści się mnóstwo wskazówek, także tych bibliograficznych. Paweł Majerski pisze eseje niezbyt długie, za to skondensowane i wypełnione konkretami. Nie ma tu poszukiwań ani błądzenia, jest pewność w wytyczaniu kierunków odczytań. Dzięki takim podpowiedziom można wyjść poza standardowe skojarzenia i oddalić się od podręcznikowych wykładni. Nie da się do lektury podejść bez podstawowych wiadomości na temat charakterystyk, nurtów czy zjawisk literackich, autor kieruje się do świadomych odbiorców - ale nie wyklucza to możliwości przedstawiania im nowych inspiracji i kierunków badań. Pogłębianie interpretacji prowadzi zatem nie tylko do odsłaniania tajników warsztatowych - a te, w przypadku twórców mocno nastawionych na formę i rozwiązania konstrukcyjne - wciąż pozostają interesujące. W tomie złożonym z drobnych ale esencjonalnych omówień archaiczna dziś raczej nowoczesność odkrywa pokłady aktualności. Paweł Majerski prowadzi czytelników wprost do zestawów znaczeń, bardzo uważa na to, by zapewnić im dostęp do głębszych przesłań. Jednocześnie może dzielić się swoimi pasjami badawczymi, zachowując przy tym obiektywizm. Bezemocjonalny styl komentarzy nie kłóci się tutaj z zaangażowaniem w tematy.
Paweł Majerski bardzo mocno podbudowuje swoje teksty zestawami opracowań. Rozłożyste przypisy pozwalają lepiej zorientować się w stanie badań i wprowadzają dodatkowe komentarze na temat kolejnych utworów albo zależności literackich. Autor prezentuje konteksty działań literatów, naświetla też rozwiązania, które wymykają się typowym klasyfikacjom, a prowadzą do wychwycenia dodatkowych sensów. Umiejętność prowadzenia przejrzystego dyskursu w połączeniu z głębokim zrozumieniem zasad literatury nowoczesnej przynosi satysfakcjonujące efekty. Chociaż autor nie zamierza przedstawiać całościowych charakterystyk twórczości kolejnych literatów, nie pozostawia uczucia niedosytu. Jego analizy pomagają w odkrywaniu mechanizmów rządzących poetyckimi decyzjami. Paweł Majerski umożliwia powrót do lektur sklasyczniałych już, ale nie zawsze rzeczywiście dobrze poznanych. Strategia wybrana przez tego badacza polega na uważnej lekturze i prześledzeniu warsztatu literackiego oraz sprawdzaniu opracowań - ale poza przytaczaniem płynących z takiej kwerendy wniosków Paweł Majerski jest w stanie podać jeszcze kolejną warstwę odczytań. Dzięki temu nie poprzestaje na przedstawianiu tego, co znane, a próbuje zainspirować odbiorców i zachęcić ich do ponownego odkrywania nowoczesności.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz